Wist je dat het impressionisme werd geleid door drie getalenteerde vrouwen? Of dat Fountain van Marcel Duchamp origineel door een vrouw is bedacht? In deze serie willen we met The TittyMag verhalen van toonaangevende vrouwen uit de kunstgeschiedenis opnieuw vertellen. Deze verhalen zijn vaak door de kreukels van de tijd in vergetelheid geraakt. Deze week bespreken we het werk van schilder Charley Toorop.
Charley Toorop, geboren als Anne Caroline Pontifex Toorop, was de dochter van de bekende symbolistische schilder Jan Toorop. Ze groeit op in een wereld van beeldende kunst en muziek – en heeft veel contact met de avantgardistische kunstvrienden van haar vader. Haar Engelse moeder voedt haar echter op een strenge Katholieke wijze op; en dat maakt Toorop’s jeugd moeilijk en enigszins ongelukkig. Haar moeder wil dat haar dochter zich richtte op viool spelen en zingen, maar Charley wil het pad van haar vader volgen. Op 18-jarige leeftijd begint ze uiteindelijk als autodidact te schilderen.
Toorop trouwt in 1912 met filosoof Henk Fernhout en krijgt met hem drie kinderen. Ze focust zich volledig op het worden van zelfstandig kunstenaar, al is het in die tijd nog niet algemeen geaccepteerd dat vrouwen zich zo presenteren.
Pas na de dood van haar vader ontwikkelde de kunstenaar een duidelijk eigen schilderstijl. Tijdens de Tweede Wereldoorlog begon ze aan haar bekende portret Drie Generaties. Het werk is een samengesteld portret van haar zoon Edgar, haar vader (als beeldhouwwerk) en zichzelf. Ze schildert dit werk – in tegenstelling tot al haar ander werk – niet voor de particuliere markt, maar voor de museumwereld. Het schilderij is bedoeld als een pr-statement naar de kunstmarkt: ze presenteert zichzelf en haar vader en zoon als dynastie naar de buitenwereld – en wil dat anderen hen ook zo gaan zien.
Op dit familieportret vereeuwigt Toorop zichzelf, haar vader en haar zoon in haar eigen atelier in Bergen. Haar zoon Edgar staat achter haar met een palet in zijn hand. Omdat Jan Toorop al was overleden toen Charley dit werk schilderde, is hij aanwezig in de vorm van het bronzen portret dat beeldhouwer John Raedecker van hem maakte. Toorop werkte jarenlang aan dit grote schilderij, onder andere door de komst van de Tweede Wereldoorlog, maar ook omdat haar zoon veel moeite had om model te staan.
Dit werk is een mooie symbolische weergave van de familiegeneraties die ieder een eigen ontwikkeling doormaakte. De oeuvres van deze drie generaties geven een mooi beeld van de ontwikkeling van de moderne kunst. Het verhaal begint aan het einde van de 19e eeuw, de tijd waarin Jan Toorop (1858-1928) leefde en hij zijn kenmerkende realistische en symbolistische kunst maakte. Charley Toorop verdiept zich in de jaren dertig van de vorige eeuw juist sterk in het neorealisme en magisch realisme – en haar zoon Edgar (1912-1974) zal zich dertig jaar later meer richten op abstracte kunst.
Vanaf 1916 maakt Toorop deel uit van de kunstenaarsgroep Het Signaal. Deze groep gebruikt in haar werk zwaar aangezette lijnen en felle kleurcontrasten om een diepe beleving van de werkelijkheid te visualiseren. Toorop’s realisme heeft iets magisch – en als kunstenaar vroeg ze zich af: “Is de natuurlijke verschijning de werkelijkheid…of is aan haar vorm alleen te betasten het meest onwerkelijke dat voor ons verschijnt? Dit onwerkelijke, wat het meest werkelijke is.”
Tijdens haar verblijf in Parijs in 1921 ontdekt de kunstenaar de Egyptische Fajoemportretten. Deze fascineren haar sterk, vanwege de actieve wijze van kijken door de afgebeelde persoon. Dit thema zal later in veel van haar schilderijen terugkomen, maar de geportretteerde personen in Toorop’s werken kijken de toeschouwer onverbloemd en direct aan, meestal met wijd open ogen.
In 1947 krijgt Toorop een beroerte, waardoor ze half verlamd raakte. Maar door haar sterke wilskracht en therapie, kon ze uiteindelijk toch weer lopen en spreken en bleef ze tot haar dood in 1955 schilderen.
Tegenwoordig zijn haar werken te zien in verschillende bekende musea in Nederland. Charley Toorop was een sterke vrouw die zich los wist te maken van de ‘schaduw’ van het succes van haar vader – en haar unieke stempel drukte als vrouw in de kunstenaarswereld.
Om de week zullen we jullie inspireren met verhalen die je wellicht nog niet eerder hebt gehoord. Ken jij nog een kunstenaar waar je graag meer over wil weten? Laat het ons weten via Instagram of stuur een mail naar info@thetittymag.com.