Wist je dat het impressionisme werd geleid door drie getalenteerde vrouwen? Of dat Fountain van Marcel Duchamp origineel door een vrouw is bedacht?
In deze nieuwe serie willen we met The TittyMag verhalen van toonaangevende vrxuwen uit de kunstgeschiedenis opnieuw te vertellen. Deze verhalen zijn vaak door de kreukels van de tijd in vergetelheid geraakt. Door licht te schijnen op deze vrxuwelijke makers en waarom zij zo belangrijk zij, willen we vertelde én onvertelde verhalen opnieuw vertellen.
Deze week hebben we weer een interessante kunstenaar voor jullie uitgekozen die door de kreukels van de tijd in vergetelheid is geraakt binnen de kunstgeschiedenis canon. De Italiaanse kunstschilder Gentileschi (1598, Rome) behoort tot de grootste (vrouwelijke) kunstenaars uit de kunstgeschiedenis en daarom schenken wij haar en haar werk deze week wat extra aandacht.
Judith en Holofernes
Neem eens de tijd om goed naar dit kunstwerk te kijken: het schilderij is levendig, gruwelijk, er gebeurt veel en dat maakt dit werk ook gecompliceerd.
De afgebeelde gebeurtenis in dit schilderij is het hoogtepunt van het verhaal van Judith die Holofernes onthoofdt, zoals verteld in het Oude Testament.
In dit schilderij kiest de (toen twintigjarige) Gentileschi ervoor om het daadwerkelijke moment van de moord te laten zien. De uitdaging die ze de kijker stelt, is om naar de scène te kijken zonder terug te deinzen. Ze geeft ons een direct beeld, met felle aandacht voor het bloedige realisme van het onthoofden. Judith heeft het hoofd van Holofernes vastgegrepen aan zijn bos haar en draait zijn hoofd van haar af om het zwaard door zijn nek te halen. De triomf van Gentileschi’s compositie zit hem in de manier waarop wij als kijker Holofernes recht in de ogen aankijken: de wijd opengesperde ogen van Holofernes staan alsof hij zelf ziet hoe zijn eigen dood zich ontvouwt.
Wie is Artemisia Gentileschi?
Artemisia Gentileschi (1593, Rome) kreeg in haar vroege jeugd les van haar vader, die behoorde tot een kring van kunstenaars rond Caravaggio. Zo kwam het dat Artemisia al vroeg onder invloed kwam van diens toepassing van de clair obscur techniek. Zij heeft deze extreem licht-donkercontrast techniek gedurende haar carrière in haar composities meermaals toegepast, zo ook in bovenstaand werk. Artemisia bleek een talent en groeide vanaf haar jeugd tot in haar late puberteit uit tot een vaste assistent van haar vader. Toen ze iets ouder werd kreeg ze les van kunstschilder Agostino Tassi, die haar op haar 18e verkracht. Een ‘Me Too’ verhaal dat ook binnen de kunstgeschiedenis tragisch genoeg een probleem van alle tijden blijkt.
Een tweede kans in Florence
In 1612 trouwde Gentileschi in het geheim met kunstenaar Piermatteo Stiattesi. Ze verhuisde van Rome naar Florence. De verhuizing bood haar de kans om als kunstenaar uit de schaduw van haar vader te treden. In haar nieuwe woonomgeving zag de ambitieuze Gentileschi kans om in slechts enkele jaren een fantastische carrière als zelfstandig kunstenaar op te bouwen. In 1616 werd ze zelfs als eerste vrouw in de geschiedenis toegelaten tot de prestigieuze Accademia delle Arti del Disegno van Florence.
Een feministisch icoon
In het oeuvre van Gentileschi uit haar periode in Florence komen verschillende schilderijen voor, waarin vastberaden heldhaftige vrouwen uit mythologische en Bijbelse verhalen hard afrekenen met mannen. Deze scènes zijn vaak huiveringwekkend. Veel (kunst)historici interpreteren haar werk als een feministische reactie op haar persoonlijke ervaringen: het idee is dat Gentileschi wraak nam op Tassi – en op mannen in het algemeen – door haar gruwelijke afbeeldingen.
Toch zou het niet helemaal waar zijn om haar kunst toe te schrijven aan die persoonlijke ervaringen maar zijn er ook andere redenen die passen binnen een bredere historische context. In de periode van de barok bestond er een voorkeur voor het weergeven van dramatische momenten, zeker in de kring rond Caravaggio en als vrouw is het waarschijnlijk dat ze zich alleen beperkte tot vrouwelijke modellen, inclusief haar dochters en soms zichzelf, wat haar duidelijke voorkeur voor vrouwelijke proefpersonen verklaart. Daarnaast werkte ze onder de bescherming van groothertogen en koningen. Kortom, ze werkte op een marktplaats waar vraag was naar dramatische verhalen uit de Bijbel of klassieke bronnen. Drama was in die tijd kort gezegd de mode.
Gentileschi was een kunstenaar die, tegen de heersende omstandigheden van die tijd in, een succesvolle carrière als schilder ontwikkelde in een door mannen gedomineerd wereld. Dat was zeker in de 17e eeuw, niet vanzelfsprekend voor een vrxuw. Sterker nog, ze maakte werk dat de kijker zelfs vier eeuwen nadat het gemaakt is, blijft verbazen en ontroeren. Schilderijen als ‘Judith onthoofdt Holofernes’ zijn voldoende bewijs van een opmerkelijk talentvolle en een zelfverzekerde vrxuw.
Gedurende de rest van haar carrière zal de lijdende maar sterke vrouw een belangrijk thema in haar schilderijen zijn waarin ze zich specialiseert.
Gentileschi wordt sinds enkele tientallen jaren beschouwd ‘pas’ als een van de belangrijkere Italiaanse kunstenaars uit de stijlperiode van de barok, specifiek van de eerste generatie na Caravaggio. Net als andere vrouwelijke kunstenaars verkeerde ze helaas eeuwenlang in vergetelheid. Maar ook wij ontdekten de prachtige en krachtige werken van deze kunstenaar en hopen jullie met haar werk te hebben geïnspireerd.
Om de week zullen we jullie inspireren met verhalen die je wellicht nog niet eerder hebt gehoord. Ken jij nog een kunstenaar waar je graag meer over wil weten? Laat het ons weten via Instagram of stuur een mail naar info@thetittymag.com.
