Naast me staat Marilinda, samen staren we naar het grote scherm waarop de staten van Amerika langzaam een voor een rood kleuren. Marilinda’s achternaam is Garcia. Haar vader stak tientallen jaren geleden de Mexicaanse grens over, hopend op succes, op zoek naar the American Dream. Ik zie het ongeloof zich meester maken van haar gelaat als we het tellertje van Trump steeds dichter naar de benodigde 270 kiesmannen zien lopen. Het zal je verbazen als ik je vertel dat Marilinda Republikein is. Ze zat jaren voor de partij in het huis van afgevaardigden van haar staat, New Hampshire. En op 8 november stemde ze op nu president-elect Trump. “Niet omdat ik achter hem sta. Maar wel achter mijn partij. Alleen dit zag ik niet aankomen, dit had ik nooit verwacht. Ik weet niet wat ik hier nu bij moet voelen. Wat dit gaat betekenen voor mijn land.”
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? De vraag die op ieders lippen brandde de afgelopen dagen en waar we nog niet echt een goed antwoord op kunnen geven, behalve te erkennen dat we niet goed hebben geluisterd naar de ‘echte’ mensen en ons allemaal blind hebben gestaard op cijfers en peilingen die niet bleken te kloppen. Marilinda is namelijk niet de enige die vanuit een gevoel van loyaliteit besloot haar partij te steunen, ondanks dat Trump zeker niet haar eerste keus was. Ook zij is misleidt door de cijfers, de kans dat hij het zou halen leek zo nihil dat ze wel op hem kon stemmen zonder verdere gevolgen. Dacht ze. “Ik ben blij dat we ook de senaat en het huis van afgevaardigden hebben gewonnen, hopelijke houdt de partij hem zo in het gareel, oefenen ze vanuit daar genoeg druk op hem uit om de partijlijn te volgen. Dan zal de schade beperkt blijven.”
Nog geen 24 uur later banjer ik met Danny door een laag diepe zwarte modder. De steenkolen die hij delft vormen een donker berglandschap om ons heen. Al 12 jaar werkt hij in deze steenkolenmijn, en voor hem zijn vader, en daarvoor diens vader. “Deze mijn betekent meer voor mij dan inkomen, dit is mijn trots, de mijn is wie ik ben.”
Danny komt uit Hazleton, Pennsylvannia. De mijn waar hij werkt is een van de grootste kolenmijnen van het land en het is een van de weinige die nog steeds in bedrijf is. Sinds 2012 raakte meer dan 18.000 mensen hun baan in deze tak kwijt door het sluiten van de mijnen. “Hillary’s doel was om ze allemaal te sluiten en nieuwe vormen van energie te introduceren. Ik en iedereen hier vreesde voor onze baan. Ik stemde altijd democraat, maar toen Trump zei dat ‘ie er voor wilde zorgen dat wij onze baan konden behouden was de keuze snel gemaakt”.
Danny is niet de enige die een switch maakte. Hazleton ligt in een provincie die sinds de jaren 80 altijd op de democratische kandidaat stemde. Toch won Donald Trump hier met 60% van de stemmen. Het is een van de plekken die democraten dachten in de pocket te hebben. “Maar we haten Hillary hier”, zegt Danny. “Niet alleen om de mijnen, ze is gewoon onbetrouwbaar en we zijn de politici zat. Zij is precies hetzelfde als alle anderen, beloftes maken maar niet nakomen. Donald Trump is anders, hij komt van buiten. Hij kan Washington wakker schudden.”
Deze uitspraak van Danny legt de vinger op de zere plek. Het is niet zo dat we niet rekende op stemmers zoals Danny, of de extra steun van trouwe republikeinen zoals Marilinda. Het is haar eigen democratische achterban die het al masse liet afweten op 8 november. Ondanks dat Hillary het hele land door ging met Lena Dunham aan haar ene hand en Amy Schumer aan de andere, de millenials die hun politieke geluid vonden in een stokoude socialist uit Vermont, Bernie Sanders, waren ondanks zijn endorsment van Hil niet over de streep te trekken.
Als we naar cijfers kijken zien we opvallende dingen. Allereerst haalde Hillary meer stemmen binnen dan Trump. Ze won de popular vote zoals ze dat hier zeggen. Maar omdat Amerika een systeem heeft waarbij je een bepaald aantal stemmen binnen een kiesdistrict moet halen en daarmee een zogenaamde kiesman wint kun je meer stemmen hebben maar minder kiesmannen. Het is allemaal afhankelijk van de distributie van die stemmen. Ook is de opkomst voor de verkiezingen in 20 jaar niet zo laag geweest. Normaal schommelt dat zo rond de 60%, wat voor Nederlandse begrippen extreem laag is. Dit jaar kregen de twee kandidaten minder dan 55% van de bevolking naar de stembus, wat resulteerde in zo’n 700.000 stemmen minder voor Hillary dan Brack 4 jaar daarvoor. Maar ook Trump haalde 40.000 minder stemmen binnen dan Romney in 2012. En de grote afwezigen waren de millenials.
Het vooruitzicht van de eerste vrouw in het Witte Huis maakte dat vele dachten dat zij bij de vrouwelijke kiezers hoge ogen zou gooien. Zelf speelde ze ook regelmatig de feministische kaart en liet ze haar dochter en kleindochter een belangrijke rol spelen in haar campagne. Want Hil is een lieve oma die heel goed begrijpt waar je als vrouw in deze gemeenschap allemaal tegen aanloopt. Toch liet deze groep haar keihard in de steek. Evenveel vrouwen stemde op Hillary, als op Obama in 2012 en 2008. Maar opvallender nog is dat even veel vrouwen stemden op Trump als op Romney in 2012 en McCain in 2008. Pussygate en alle andere vrouw-onvriendelijke uitspraken van Trump zorgde niet voor de omslag die we verwachtte. De afkeer tegen Washington en het establishment wat daar de dienst uitmaakt is te groot en Hillary Clinton en haar man zijn nou net het schoolvoorbeeld van echte establishment politici.
Nu breekt de officiële transition peroid aan. Obama gaat Trump helemaal inwerken in het reilen en zeilen van het presidentschap. Velen zien dat hier met angst tegemoet en het is moeilijk, bijna onmogelijk, in te schatten wat er de komende tijd gaat gebeuren. Strengere regels rondom abortus, of het terugdraaien van Obama care, misschien zelfs een muur op de grens met Mexico. Een ding is zeker, niemand waagt zich hier nog aan een voorspelling rondom President Trump.<