‘Karin Bloemen bezingt ‘t zo mooi: in de chaos wordt de ware kunst geboren’

Maar dat is Lisette Ros dus allemaal niet. Ze is een critical performance artist en is haar eigen kunstwerk. Ze speelt met haar werk in op thema’s waar we elke dag mee te maken, hebben zonder het te realiseren. En confronteert ons op die manier ook met onze eigen angsten.

Lisette Ros: Dat is lastig, want de term kunst is heel breed. Voor mij is kunst het visualiseren en uiten van mijn kijk op de wereld. Dus in het algemeen iets doen met je visie. Vaak is dit maatschappelijk gerelateerd.
Het woord kunst hangt wel meteen zo’n pretentieuze connotatie aan wat ik doe. En daar gaat het denk ik ook mis. Kunst is er om te delen, om te laten zien. Maar als we het kunst noemen maken we het minder laagdrempelig voor mensen. Ze durven er niet heen of zich er niet mee in te laten. Ik behandel in mijn werk juist heel veel alledaagse zaken, de meest banale handelingen. Dingen waar we niet meer bij stilstaan dat we die doen zoals zitten of het gebruiken van je stem. Daar kan iedereen zich wel in herkennen.

TTM: Is kunst altijd maatschappelijk gerelateerd

LR: Nee, dat hoeft het niet altijd. Ik vond de pop in het Stedelijk Museum daar een goed voorbeeld van. Er was geen diepere laag, dat respecteer ik en ik kan daar ook wel geïnspireerd door raken. Ik kan dat alleen zelf niet, werk maken zonder boodschap. Mijn werk is iets explosiefs, een gevoel wat naar buiten moet. Vaak begint het met iets dat me irriteert of iets dat me opvalt bij andere mensen. Er is alleen een grens aan de kritische blik die ik op dingen kan werpen, ondanks dat dat echt de spil van mijn werk, als het gaat om de commerciële waarde van je kunst en de acceptatie van die kritische blik binnen de kunstwereld.  Iedere kunstenaar moet uiteindelijk toch nadenken over een verdienmodel. Een artiest als Jeff Koons, die ontzettend veel geld verdient met zijn werk en tegelijkertijd kritiek uit op de maatschappij, doet dit slim. Ik moet zelf hier goed voor waken, dat ik niet te snel smijt het het woord ‘kunst’. Kunst is niet zoiets als een leuke outfit uit de winkels dragen.

TTM: Wat zijn jouw eigen obstakels binnen je werk?

LR: Ik vind het lastig om de balans te vinden tussen geld verdienen en kunst maken. Ik ben nog steeds zoekende naar het juist systeem. Mijn commerciële kunst heb ik nodig om te overleven, al vind ik dat soms wel jammer. Ik blijf wel bij mijn commerciële opdrachten dezelfde stijl hanteren, want ik heb een eigen identiteit en die zie je in al mijn werk terug. Mensen komen vaak naar mijn performances toe, omdat ze me hebben leren kennen op een groter event. Ik heb dus die commerciële kant nodig om mijn eigen werk bekender te maken. Ik vind het soms ook lastig om kritisch naar mijn eigen werk te blijven kijken. Het is een sociaal experiment met mezelf waarin het publiek meekijkt.

LR: Over de blik van de ander op ons zelf. Ik merk dat ik nog zo in een pionierspositie zit, mensen zien nog niet dat wat ik doe kunst is. Ze zien mij dagelijkse handelingen verrichten en snappen de diepere laag niet direct. Ik moet mezelf daarom behoeden om niet af te wijken van mijn originele idee en het visuele de boventoon te laten voeren. Daar heb ik me eerder wel toe laten verleiden. Ik weet dat ik visueel een concept aantrekkelijk kan maken, maar daarmee drijf ik weg van de inhoud en komt de focus te veel op dat visuele aspect te liggen. Ik ben nu dus veel aan het nadenken over mijn huidige werkwijze, dat ik het nu anders doe en  dat ik mezelf moet blijven forceren om dit verder uit te  zoeken.

TTM: Maakt die mening van anderen je onzeker?

LR: Ja, natuurlijk. Je kan je nooit 100% afsluiten voor kritiek. Natuurlijk nemen de zenuwen bij bestaande performances, die ik langer doe, af. Als ik helemaal geen zenuwen heb dan weet ik wel dat er iets mis is, dan heb ik geen passie er meer voor.
Tegenwoordig hebben we zoveel visuele prikkels om ons heen, vooral online, dat een eigen stem vinden en behouden lastig is. Niet alleen voor mij als kunstenaar, maar voor iedereen. Ik zie dat er narcisme schuilt in al die visuele uitingen online en ik denk dat daar een gevoel van onzekerheid onder schuil gaat. We doen er allemaal aan mee en daarmee maken we elkaar, de hele maatschappij, onzeker over onszelf.

TTM: Kan die ontwikkeling stoppen?

LR: Er kan wel meer een rem op worden getrapt, maar alleen door onszelf. Dat hebben we echt  alleen zelf in de hand. We hebben iets ingrijpends nodig om te realiseren dat er verandering nodig is, bijvoorbeeld een depressie of een burn-out. We zijn zo klein als mens, maar we voelen ons zo groot en hebben ook het gevoel dat we groot moeten zijn. We moeten als maatschappij meer zoeken naar de rem.

TTM: Heb jij die zelf?

LR: Ik ben daar naar aan het zoeken. Ik ben daar 1,5 jaar geleden geforceerd mee begonnen door patronen in mijn leven te doorbreken. Ik heb bijvoorbeeld alle meldingen van berichtjes helemaal uitgezet op mijn telefoon. We leven zo in onze telefoon dat we helemaal niet meer om ons heen kijken. Ik kaart dat aan in mijn performances en daardoor ben ik dit ook gaan incorporeren in mijn eigen levensstijl. Ik doe nog maar 1 handeling tegelijkertijd. Niemand focust nog op 1 ding, we zijn constant aan het multitasken en ik vraag me af of we überhaupt nog weten hoe we 1 ding tegelijkertijd kunnen doen. We eten tijdens het TV kijken en zitten dan ook nog eens op onze telefoon. Waarom concentreren we niet meer op die ene handeling die we op dat moment het belangrijkst vinden?

TTM: Moeten we dit niet accepteren als een nieuw levensstijl?

LR: Ik zeg niet dat focussen goed is of multi tasken fout, maar als ik om me heen kijk dan weet ik zeker dat meerdere mensen hier extreem last van gaan krijgen of zelfs al hebben. We zitten in een ontkenningsfase van het effect van al die prikkels op ons lijf. Het onderzoeken van wie je bent en de confrontatie van leegte aangaan, dat moet je durven doen. Ik gebruik ook dagelijks mijn smartphone en ook ik kan niet zonder, maar ik geloof niet dat deze levensstijl de hemel is.

LR: Karin Bloemen zingt dit zo mooi: “In de chaos wordt de ware kunst geboren.” Er is weinig chaos in Nederland en er borrelt wel wat in de politiek en om ons heen, maar ik heb wel zin in wat er nog gaat komen. Veel mensen zijn bang voor een periode met meer reuring, maar ik kan niet wachten. Er moet het een en ander ontploffen om iets te veranderen. We moeten eerst een error krijgen in ons hoofd voor we naar een oplossing gaan zoeken.

TTM: Vind je dit een mooie tijd om kunst te maken?

LR: Ik zeg vaak dat ik te laat ben geboren. Ik had zo graag in de jaren 70/80 willen leven. De rebelsheid voerde zo de boventoon, het was toen overal zichtbaar. Je kon toen gewoon veel meer maken, denk maar aan de tijd van de Provo’s.
Ik heb een keer ‘Paardenkut’ geroepen naar een agent op een paard. Nou, de situatie die volgde was echt een ramp. En ik heb een keer in de cel gezeten, omdat ik m’n string a la de Spice Girls te hoog boven mijn broek had getrokken. Van dat soort dingen moet ik lachen en janken tegelijkertijd. We wonen toch in Amsterdam?? Hoe kan het dat we zo bekrompen zijn geworden?

Wel geeft dit me tegelijkertijd des te meer stof voor mijn werk. De ergernis die dit soort situaties oproepen zijn mijn drive om iets te maken. Als alles zo zou gaan zoals ik wil dan had ik weinig inspiratie. Ik heb woede nodig, dat is mijn creatieve kracht.

TTM: Je observeert, ziet en luistert.. Er is veel gaande in Nederland en de wereld op dit moment. Weet je al wat je hiermee wil gaan doen?

LR: Ik heb al ideeën, er vallen mij dingen op waar ik graag dieper in wil duiken. Zoals het heroveren van de stem, het stemgeluid en de inhoud van een boodschap. Ik wil ook verder met de volgende stap van onze identificatie, elkaar horen en naar elkaar luisteren. Dit is zo relevant in deze tijd, vooral door de politieke en maatschappelijke situatie waarin we verkeren.

TTM: Doen we dat te weinig, elkaar horen en luisteren naar elkaar?

LR: Het kan een interessante contradictie worden. We willen allemaal gehoord worden, maar wat is luisteren nu eigenlijk nog? Ik ben er nog over aan het nadenken, maar er vallen me wel dingen wel op en ik hoor nog veel meer.