De schrijver en journalist Abdelkader Benali werd geboren in Marokko, maar kwam op vierjarige leeftijd naar Rotterdam. Hij debuteerde toen hij 21 was met het boek Bruiloft aan Zee, voor zijn tweede roman De langverwachte ontving hij de Libris Literatuur Prijs. Benali schrijft hiernaast artikelen en recensies voor o.a. het Algemeen Dagblad, de Groene Amsterdammer, Esquire, de Volkskrant en Vrij Nederland. In de TV-serie Chez Benali maakt hij samen met zijn vrouw een culinair-historische ontdekkingsreis door zijn geboorteland.
Hoe belangrijk is oorsprong voor deze schrijver? Is oorsprong een levenszoektocht of staat het al vast bij onze geboorte?
TheTittyMag: Oorsprong? Wat is dit voor een woord?
Abdelkader Benali: Een interessant woord wat doet wat de taal moet doen: verwijzen naar een werkelijkheid, waarvan we willen geloven dat die er is. Het woord oorsprong legt het fundament onder het authenticiteitsdenken, de gedachte dat de dingen, de mensen, een onveranderbare wezenlijke kern hebben die niet beïnvloed kan worden door tijd of omstandigheden. “Teruggaan naar je oorsprong,” dat is zo’n uitdrukking die nostalgie oproept naar iets wat nooit is geweest, maar wel als zodanig wordt gevoeld. Soms sterker wordt gevoeld dan wat men direct om zich heen waarneemt.
TTM: Hechten we er denk je waarde aan?
AB: We kunnen het woord oorsprong niet buiten het gevoel denken. Mensen voelen zich oorspronkelijk, daarbinnen manifesteren zich zoveel verschillende manieren om zich te hechten aan dingen, momenten, personen. Ik denk dat de gehechtheid aan “oorsprong,” leidt tot onze grootste dwaalwegen, en onze blik in het heden obscuur maakt. Het verblindt de blik op wat mogelijk is en houdt het gevangen. Het gevoel is een gevangenis.
TTM: Is dat positief of negatief?
AB: Voorafgaande was natuurlijk kritisch, ik wil ook een pleidooi houden voor een optimistische kijk op oorsprong, maar dan met wat Verlichtings-drugs erin: onze oorsprong is, dat we allemaal mensen zijn, allemaal van dezelfde mensen afstammen en met een beroep op ons verstand zullen moeten concluderen dat we weinig tot niks in oorsprong van elkaar verschillen. We drukken ons alleen anders uit, waar niks mee mis is. Helaas stuit deze overtuiging op veel verzet van het gevoel. De sensatie van oorsprong is te sterk.
TTM: Is dat nu meer dan ooit?
AB: We worden beheerst door de oorsprong-ideologie, nu meer dan ooit. Het mag wel een tandje minder. Oorsprongdenken drukt het relativerend kijken naar de dingen weg. Je hebt nog voordat je je verhoudt tot de wereld al een onderscheid aangebracht tussen dat wat bijdraagt aan jouw wezen, je oorsprong, en dat wat je weghaalt van je oorsprong. Vorming en onderwijs, media en populaire cultuur houden deze weerstand maar heel even tegen.
TTM: Waarom?
AB: Het nationalistische denken, de opkomst van populisme, de afkeer van Europa, de ongerustheid rond nieuwkomers: het groeit allemaal uit dat fundament van ‘oorspronkelijkheid,’ waar mensen in tijden van verandering en crisis op terug willen vallen. Het is dat ze dat willen maar niet kunnen (het zijn tenslotte woorden die worden gekoppeld aan “gevoelens,” en gevoelens kunnen bedriegen), die dat leidt tot de verwarring waarin we verkeren.
TTM: Is dat belangrijk?
AB: Meer dan ooit. Er staat heel wat op het spel. Het valse verhaal van de oorsprong wint overal zieltjes.
TTM: Hoezo?
AB: Wat alle nieuwe splinterpartijen gemeen hebben is dat ze allemaal de ware oorsprong claimen. Geen van hen gaat het anders doen, of voortborduren op de omstandigheden die er zijn, nee, ze willen terug naar die onbevlekte oorsprong.
TTM: Waar heeft het mee te maken? Met tradities of onze geschiedenis?
AB: De mens voelt historisch, maar denkt actueel. De mens is een dier met een mythe over zichzelf.
TTM: Maar is er dan wel 1 duidelijke oorsprong?
AB: Interessante van de monotheistische en non-monotheistische scheppingsverhalen is, dat ze de oorsprong van de mens, de natie, altijd buiten de werkelijkheid plaatsen op een afgeschermde, onbereikbare plek waar geen toegang meer toe tot is. Met de opkomst van de burgerij en het politieke denken ontstond ook de illusie van de maakbare samenleving, de utopie; het Hof van Eden was bereikbaar. Er is geen slot op de deur.
TTM: Staat dit van te voren al vast of is het een veranderend begrip?
AB: Ik denk dat we allemaal onze eigen mythische oorsprong verzinnen. Denk aan jezelf als je nadenkt over belangrijke momenten in je leven, als kind, of puber. Je geheugen maakt het groter of intenser dan het waarschijnlijk was omdat het veel te zeggen heeft over wie je nu bent.
TTM: En hoe is dit voor jou zelf?
AB: Omdat ik altijd op de grens tussen culturen heb gependeld, altijd het zout van ambiguïteit heb geproefd, ben ik heel sceptisch over alle mythes, die naties zichzelf vertellen. Niet op rationele basis, maar omdat ik me er diep gespleten en ongemakkelijk door voel.