Het is vandaag Internationale Vrouwendag: een dag die voor velen in het teken staat van strijdbaarheid en het gevoel van solidariteit met vrouwen over de hele wereld. Máár: dat voelt niet voor iedereen zo. Tammie Schoots, student en transgenderactiviste, vindt namelijk dat de cisgender vrouw nog te vaak centraal staat. “De ervaringen van trans vrouwen, zijn ook vrouwelijke ervaringen.”
Op de vraag wat feminisme voor haar betekent, heeft Tammie Schoots geen antwoord. “Ik heb altijd het gevoel gehad dat feminisme niet voor mij was”, zegt ze.
Tóch vindt de activiste Internationale Vrouwendag belangrijk, want gendergelijkheid betekent volgens haar nog te vaak het conformeren naar masculiniteit. “We hebben legitimiteit nodig voor vrouwelijkheid, die dezelfde connotatie draagt en dezelfde machtspositie kan hebben als masculiniteit.”
Wat is er volgens jou nodig om gendergelijkheid te bereiken?
“Discriminatie is niet alleen het anders behandelen van twee mensen. Het is ook mensen hetzelfde behandelen in verschillende gevallen. De erkenning van verschil zou er dus moeten zijn.
En ik merk ook dat de totaliteit aan ervaringen van transgender vrouwen nog vaak wegvalt. We zetten er eentje op het podium en denken dat het genoeg is. Terwijl ik als passing trans vrouw, met al mijn privileges, andere ervaringen heb.”
Op welke manier heeft jouw uiterlijk invloed op hoe je behandeld wordt?
“Ik weet dat veel non-passing trans vrouwen echt als bagger behandeld worden; en daardoor ook gedwongen worden om zich politiek uit te spreken. Maar ik word door mijn uiterlijk juist in het hokje geduwd van een apolitieke vrouw. Ik moet gewoon stilzijn en mooi wezen in een hoekje, dat wordt geaccepteerd. Als ik me politiek uitspreek, vinden mensen dat heel lastig te bevatten.
Ik denk dat dit ook te maken heeft met hoe erg we in deze maatschappij walgen van vrouwelijkheid. We worden constant bekeken, maar mogen zeker niet terugkijken.”
Heb je het gevoel dat mensen denken: je bent een passing trans vrouw, dus waar maak je je druk om?
“Ja, er zit een groot stuk erasure in. Veel mensen doen alsof er ooit iets ‘fout’ is gegaan bij mij, maar er nu niets meer aan de hand is. Maar mijn leven is gewoon heel anders gelopen dan dat van een cisgender vrouw. Hoe ik nu in het leven sta, is voortgevloeid uit mijn ervaringen in het verleden.
Ik heb nog nooit een relatie gehad. Ik heb moeite met intimiteit. Ik vind het moeilijk om me te verbinden met andere mensen op de wereld. En ik ervaar een grote afhankelijkheid van de mensen om mij heen. Alsof ik vrouw ben in de mate dat ik geaccepteerd word als vrouw. Dit zijn allemaal problemen die voortvloeien uit opgroeien als transpersoon in een cisgender wereld.”
Dit jaar is het thema van Internationale Vrouwendag ‘Invloed met Impact’: een focus op de positieve invloed die vrouwen uitoefenen op maatschappelijke onderwerpen en discussies. Zou je jezelf een invloedrijke vrouw noemen?
“Nee, een invloedrijke vrouw is voor mij eerder Valentijn de Hingh, Loiza Lamers of Jessie Maya. Ik heb juist het gevoel dat ik me altijd bevind in hele nare, giftige discussies die nog niet genoeg gevoerd worden. Ik sta met mijn voeten in de modder; en ben daarom ook best vaak boos. Is dat erg? Nee, maar ik ervaar het vaak wel als iets negatiefs, want het zijn moeilijke gesprekken. De vraag ‘zou je met een transgender persoon daten’ heb ik bijvoorbeeld meerdere malen gesteld. En de grootste groep zegt eigenlijk: ik accepteer je, maar ik val daar niet op. Vervolgens proberen uit te leggen dat dat transfobie is, is zó lastig. Transemancipatie ligt namelijk niet bij mij, maar bij de zelfreflectie van anderen. En als je dat duidelijk probeert te maken, dan krijg je zo veel shit over je heen.”
Levert jouw negatieve strijd uiteindelijk wel iets positiefs op?
“Ja, ik denk dat het niet positief is voor mij, maar wel voor de mensen die na mij komen. Dat klinkt als een soort trans superheld ofzo, maar ik ben gewoon bezig met iets goed maken dat ik in mijn jeugd niet heb gehad. Ik wil niet dat mensen deze mate van uitsluiting ervaren.
Maar het kost wel veel energie en ik sta er vaak alleen voor, want ook in de lhbti-gemeenschap heeft je stem als transpersoon minder waarde. Ik had altijd het idee van thuiskomen in mijn hoofd, maar dat is eigenlijk helemaal niet zo. Als mensen weten dat je een trans vrouw bent, verandert er iets in hun blik. Plotseling sta je onder hen op de sociale ladder. Ik heb daardoor soms niet de legitimiteit om bepaalde dingen te zeggen; en ik denk dat dat het meest pijnlijk en frustrerend is.”
Je geeft aan dat het je veel energie kost. Hoe zorg je dat je ook aan jezelf blijft denken?
“Ik ben heel slecht in zelfzorg. Ik ga zeker niet één keer per week in bad om te relaxen ofzo. Ik ren altijd heel hard, dompel even onder en kom na een tijdje weer terug.
Af en toe verlies ik mezelf ook. Op een gegeven moment merkte ik dat ik heel erg ging cateren naar wat anderen wilden horen, om maar mijn podium te mogen behouden. Ik doe mee aan een debat, maar aan het einde van de dag ben ik gewoon Tammie van Twitter. Ik heb nog niet de legitimiteit om heel kritisch te zijn. Als ik iedereen tegen de haren in strijk, ben ik weg. Daarom ben ik nu hard bezig met het vinden van mijn kracht, zodat ik beter op eigen benen kan staan. Want hoe stom het ook is, je doet eigenlijk mee in de mate waarin je je verhaal mag verkondigen.”
Waar heeft dat volgens jou mee te maken?
“Ik denk dat ik vooral behapbaar moet blijven. Ik ben een transpersoon, die over trans issues praat en een heel zwaar leven heeft. Dat idee kunnen mensen aan. Maar een trans vrouw die op de bühne staat en zegt dat er wat veranderd moet worden, dat is heel moeilijk.
Ik kan op Twitter eigenlijk beter de hele dag op Thierry Baudet reageren. Dat doet het veel beter dan wat ik nu probeer te doen: een eigen narratief creëren. Ik wil laten zien dat je een politieke transgender vrouw kunt zijn; en dat mijn bestaan inherent ook politiek ís. Want als je op extreemrechts of een christelijke partij stemt, stem je tegen trans vrouwen. Maar dat is voor veel mensen lastig te bevatten.”
Probeer je mensen een spiegel voor te houden?
“Ja, en dat is denk ik ook wat iets losmaakt bij anderen. Eigenlijk is het verhaal van de transgender vrouw, het verhaal van iedereen. We zijn namelijk allemaal omgeven door kaders van mannelijkheid en vrouwelijkheid. Bij mij is dat alleen heel erg geconcretiseerd.
Toen ik begon met het maken van mijn podcast, was de grootste verbazing die ik had ook dat iedereen zich wel ergens aan kon relateren. Van lhbti’ers tot mensen van kleur, maar óók de cisgender witte heteromannen en vrouwen.”
Wat hoop je uiteindelijk te bereiken met je activisme?
“Ik hoop dat ik het referentiekader dat mensen hebben van een transgender vrouw kan verbreden. Dat mensen eindelijk snappen dat we complexe wezens zijn met eigen karakters. We moeten af van dat eendimensionale beeld, want de transgemeenschap is zo breed.
En we moeten ook af van de witte heteroseksuele cisgender vrouw als norm. Zij zijn ook maar één groep mensen; en er schuilt juist eenheid in diversiteit. ”
Heb je het idee dat we de goede richting op gaan?
“Ik heb het gevoel dat het bewustzijn er aan het komen is, maar de uitvoering is natuurlijk altijd lastiger. Veel mensen hebben het gevoel dat ze zo inclusief mogelijk bezig zijn, maar vertrekken vaak nog wel vanuit oude denkpatronen. En ik denk echt dat we in Nederland te lang hebben gezegd: maar we accepteren het toch al? Hierdoor is er nooit echt gekeken naar wat die acceptatie nou eigenlijk betekent. Ik kreeg vroeger bijvoorbeeld vaak te horen: wees blij dat je er bent, blij dat we je accepteren en blij dat je een meisje mag zijn, maar ga vooral niet te hard over je behoeftes praten. Dus vind ik dat we het perfect doen? Nee, maar dat is ook ingewikkeld.”
Heb je er vertrouwen in dat het ooit perfect zal worden?
“Als ik naar de generatie na mij kijk, denk ik het wel. Ik vind (veel) Gen Z’ers zo tof. Ik denk nog steeds dat Job Cohen ons komt redden, maar zij hebben veel meer zoiets van: alles is naar de klote en wij gaan het weer opnieuw opbouwen.
Mijn boodschap doet het onder hen ook heel goed. Millenials vinden me vooral heel zielig, maar Gen Z’ers vinden me juist stoer; en begrijpen echt waar ik mee bezig ben en wat er nodig is. Ik wil niet alles op de volgende generatie schuiven, maar zij zijn wel de toekomst en ik denk dat ze dat heel goed begrijpen.”
Wat is jouw boodschap voor andere trans vrouwen die zich niet thuis voelen binnen het huidige feminisme?
“Aan alle jonge trans vrouwen, aan de trans vrouwen die nog niet in transitie zijn en aan de trans vrouwen die zich eenzaam voelen: wij gaan straks ook ons plekje claimen binnen het feminisme. En jullie kunnen er vanuit gaan dat ik mijn best ga doen om ons ook de ruimte en legitimiteit te geven om de complexiteit van onze problemen naar voren te schuiven. Het komt goed.”
