Geen onderkin, liefst van boven gemaakt, nog een filter er overheen en dan delen via social met de juiste hashtag. Is er een vorm van feminisme te bespeuren in één van de meest ijdele uitingen binnen de kunst: is het zelfportret van 2019 de selfie? Is een foto van jezelf maken een uiting van ondergeschiktheid aan de omgeving of een vorm van gedurfde zelfexpressie? Een krachtige uiting van feminisme of juist een beantwoording aan het gewenste maatschappelijk beeld?
Het beste, maar cliché, voorbeeld waar niemand omheen kan, zijn en blijven de foto’s van ‘s werelds selfiequeen: Kim Kardashian. Met als toppunt haar volledig naakte variant. De hele wereld had hier wel iets over te melden en de meeste reacties waren nou niet bepaald positief te noemen. Zo zou Kim K. een totaal verkeerd vrouwen ideaal de wereld insturen, zou een overdaad aan narcisme ten toon spreiden en ze zou alles behalve een goed rolmodel zijn voor jonge vrouwen. Maar moeten we Kim’s selfies juist niet als feministische heldendaad opvatten? Kim durft zichzelf te laten zien aan de hele online wereld, maar houdt wel de controle op de manier waarop ze zichzelf toont aan de buitenwereld. Hiernaast heeft ze een inventieve, of je het er nou mee eens bent of niet, manier gevonden om van zichzelf een commercieel product te maken.
Binnen de kunstwereld wordt het zelfportret al eeuwenlang gebruikt om een blijvend beeld vast te leggen voor de buitenwereld. Denk aan kunstenaressen zoals Clara Peeters (1594- 1657), Judith Leyster (1606-1660) of aan de exotische portretten van Frida Kahlo (1907-1954). Deze zelfportretten werden gebruikt als commercieel visitekaartje en om herinnerd te worden door het nageslacht. Deze zelfportretten waren een soort vroege vorm van zelfpromotie en is dat nu zo verkeerd? Is dit zo anders dan wat Kim of enig andere selfiequeen vandaag de dag online doet? We zouden toch juist ieder zelfgekozen beeld van de vrouw moeten stimuleren zelfs als we het nooit helemaal eens zullen worden over de gekozen foto? Dit zorgt juist voor het openlijk tonen van verschillende visies op schoonheid en onze eigen interpretatie hiervan. Wij, als eigen makers, kunnen zo laten zien hoe we onszelf willen tonen en met deze verschillende beelden ook nog eens de discussie hierover aanwakkeren.
Een recent gestart platform #GIRLGAZEPROJECT, is speciaal opgezet om de zelfgemaakte beelden van en door vrouwen over de hele wereld online te bundelen. De initiatiefnemers zijn invloedrijke vrouwen zoals fotograaf Inez van Lamsweerde, model Amber Valletta en adviseur van Karl Lagerfeld, Amanda Harlech, die meteen op hun homepage laten zien wat ze willen: “Girlgaze, How Girls See the World: A curated collection of images taken by female photographers that demonstrates the power of the girl gaze”. Oftewel hoe vrouwen zichzelf en de wereld om hen heen zien. #GIRLGAZEPROJECT wil op deze manier breken met de Male Gaze en de controle over het eigen beeld teruggeven. Vrouwen kunnen zo zelf bepalen hoe ze zichzelf willen neerzetten.
Dit is een georganiseerd platform, maar door onze selfies zouden we allemaal massaal bijdragen kunnen maken aan deze missie. Zelf bepalen we welk beeld van onszelf we de wereld in sturen en hebben zo de vrijheid om razendsnel samen een gemêleerd beeld van de vrouw neer te zetten. Is de selfie niet een online en zelfs misschien wel krachtigere variant van het vroegere zelfportret zoals dat van bijvoorbeeld een Peeters of Leyster? Nu hebben we maar 1 seconde nodig om een hele burst aan zelfportretten te maken en online over de hele wereld te verspreiden, terwijl schilderessen zoals Peeters of een Leyster een eeuwigheid deden over één zelfportret. Fotografe Erica Simone ging eerder in 2009 de straten van New York op met haar fotoserie Nue York. Simone schoot vijftig naaktzelfportretten en wilde zo laten zien, dat we tevreden moeten zijn met ons eigen lichaam en die controle hierover zelf bezitten. Is deze boodschap van een Simone zo anders dan van een Kim? Of die van elke andere vrouw die een selfie post online?
Het feminisme zou zich jarenlang te veel hebben gefocust op de blanke middenklasse vrouw en nu is de optie daarom hier met een enkele druk op een knop verandering in te brengen. Er is geen drempel meer om ons eigen gewenste beeld te tonen aan de wereld om ons heen. Een Kim Kardashian bepaalt zelf op welke manier zij gezien wil worden en houdt de controle over haar eigen beeld. De selfie moeten we niet onderschatten en meteen bestempelen als slechts een uiting van narcisme, maar moeten we misschien zien als een snelle krachtige collectieve daad om de wereldvrouw van 2016 op de kaart te zetten.
